Endometriozis (Çikolata Kisti) Nedir?

İçindekiler:

Endometriozis (Çikolata Kisti) nedir?

Endometriozis semptomları nelerdir?

Endometriozis sebepleri nelerdir?

Endometriozis risk faktörleri nelerdir?

Endometriozis tedavi yöntemleri nelerdir?

En sık sorulan sorular

Ne zaman doktora görünmeliyim?

Hangi branşa görünmeliyim?

Endometriozis (Çikolata Kisti) nedir?

Halk arasında "çikolata kisti" olarak bilinen Endometriozis, dünya çapında üreme çağındaki her 10 kadından yaklaşık 1'ini etkileyen yaygın ve genellikle ağrılı bir jinekolojik durumdur. Bu hastalık, rahim iç tabakası olan endometriyuma benzer dokunun vücudun diğer bölgelerinde rahim dışında büyümesiyle ortaya çıkar.

Bu yanlış yerleşmiş endometriyal benzeri doku, yumurtalıklar, fallop tüpleri, mesane, bağırsak ve pelvik boşluğun astarı gibi pelvik bölgedeki çeşitli yapılarda büyüyebilir. Nadiren akciğerler veya beyin gibi daha uzak bölgelerde de görülebilir. Rahim dışında olmalarına rağmen, bu dokular hala içindeymiş gibi davranırlar, bu da her adet döngüsünde kalınlaştıkları, parçalandıkları ve kanadıkları anlamına gelir.

"Çikolata kisti" terimi özellikle yumurtalıklarda oluşan endometriotik kistleri ifade eder. Bu kistler eski kanla doludur, bu da onlara kahverengimsi bir renk verir, dolayısıyla adı da buradan gelir. Bu kistler, özellikle adet döngüsü sırasında pelvik ağrıya neden olabilir ve doğurganlık sorunlarına da katkıda bulunabilir.

Endometriozis teşhisi zor olabilir, çünkü semptomlar genellikle diğer durumlarla örtüşür. Genellikle, doktorlar durumu teşhis etmek için pelvik muayene, ultrason veya laparoskopi kullanabilir. Tanı için altın standart, bir cerrahın pelvik organları görsel olarak incelediği ve mikroskobik inceleme için küçük bir doku örneği aldığı biyopsi ile laparoskopidir.

Endometriozis semptomları nelerdir?

Endometriozis karmaşık bir durumdur ve semptomları bireyler arasında büyük farklılıklar gösterebilir. Hafiften şiddetliye kadar değişebilir ve hatta zaman içinde değişebilir. Dahası, semptomların şiddeti mutlaka hastalığın kapsamı ile ilişkili değildir; hafif endometriozisi olan bazı kadınlar şiddetli semptomlar yaşayabilirken, yaygın endometriozisi olan diğerlerinde hiç semptom olmayabilir. İşte endometriozis ile ilişkili en yaygın semptomlardan bazıları:

·    Dismenore (Ağrılı Regl Dönemleri): Bu, endometriozisin en yaygın semptomlarından biridir. Bu rahatsızlığı olan kadınlar genellikle adet dönemleri öncesinde ve sırasında kramp ve pelvik ağrı yaşarlar. Ağrı bel ve karın bölgesine de yayılabilir.

·    Adet Dönemleri Dışında Pelvik Ağrı: Endometriozisli bazı kadınlar adet dönemleriyle bağlantılı olmayan kronik pelvik ağrı yaşarlar. Bu ağrı sürekli veya aralıklı olabilir.

·    Disparoni (Ağrılı Cinsel İlişki): Endometriozis cinsel ilişki öncesinde, sırasında veya sonrasında ağrıya neden olabilir. Bu belirti genellikle vajina ve alt rahim arkasında bulunan endometriozis lezyonlarıyla ilişkilidir.

·    Ağır Adet Kanaması veya Düzensiz Kanama: Endometriozisli bazı kadınların adet dönemleri ağır geçebilir (menoraji) veya dönemler arasında kanama olabilir (menometroraji).

·    Sindirim Sorunları: Endometriozis, özellikle adet dönemlerinde ishal, kabızlık, şişkinlik ve mide bulantısı gibi çeşitli gastrointestinal semptomlara yol açabilir.

·    Üriner Sorunlar: Endometriozis mesaneyi veya idrar yolunu etkilerse, semptomlar ağrılı idrara çıkma, sık idrara çıkma ve hatta idrarda kan içerebilir.

·    Kısırlık: Endometriozisli kadınların yaklaşık %30-50'si hamile kalmakta güçlük çekmektedir. Bunun nedeni iltihaplanma, yara dokusu oluşumu ve yumurtalıklarda veya fallop tüplerinde hasar gibi çeşitli faktörler olabilir.

·    Yorgunluk: Endometriozisli birçok kadın, adet döngüsüyle ilgili olması gerekmeyen kronik yorgunluk veya düşük enerji yaşar.

Bu semptomların spesifik olmadığını ve diğer birçok durumla örtüşebileceğini unutmamak önemlidir, bu da endometriozisin yalnızca semptomlara dayanarak teşhis edilmesini zorlaştırır. Bununla birlikte, siz veya tanıdığınız biri bu semptomları yaşıyorsa, özellikle de şiddetliyse veya günlük yaşamı aksatıyorsa, bir uzmana danışmanız çok önemlidir.

Endometriozis sebepleri nelerdir?

Yaygınlığına rağmen, endometriozisin kesin nedeni bilinmemektedir. Bununla birlikte, endometriyal benzeri dokunun neden rahim dışında büyüyebileceğini açıklamak için çeşitli teoriler öne sürülmüştür. İşte ana teoriler:

·    Retrograd Menstrüasyon: Bu en yaygın kabul gören teoridir. Retrograd menstrüasyon, endometriyal hücreler içeren adet kanının vücuttan atılmak yerine fallop tüplerinden geri akarak pelvik boşluğa girmesiyle oluşur. Yer değiştiren bu endometriyal hücreler daha sonra pelvik duvarlara ve pelvik organların yüzeylerine yapışır, burada büyür ve her adet döngüsü boyunca kalınlaşmaya ve kanamaya devam eder.

·    Hormonal Faktörler: Adet döngüsünde yer alan bir hormon olan östrojen, endometriozisin büyümesini teşvik ediyor gibi görünmektedir. Bu nedenle östrojen seviyelerinin doğal olarak daha düşük olduğu hamilelik ve menopoz dönemlerinde semptomlar azalabilir.

·    Bağışıklık Sistemi Disfonksiyonu: Bazı uzmanlar bağışıklık sistemi ile ilgili sorunların vücudun rahim dışında büyüyen endometriyal benzeri dokuyu tanımasını ve yok etmesini engelleyebileceğine inanmaktadır.

·    Cerrahi Yara İzi İmplantasyonu: Nadir durumlarda, histerektomi veya sezaryen gibi bir ameliyattan sonra endometriyal hücreler cerrahi bir kesiğe yapışabildiğinde endometriozis gelişebilir.

·    Endometrial Hücrelerin Taşınması: Kan damarları veya doku sıvısı (lenfatik) sistemi endometriyal hücreleri vücudun diğer bölgelerine taşıyabilir.

·    Genetik: Endometriozis ailelerde görülmekte ve bazı genler olası etkenler olarak incelenmektedir.

·    Metaplazi: Başka bir teori, vücudun herhangi bir yerindeki hücrelerin endometriyal benzeri hücrelere dönüşebileceğini öne sürmektedir. Bu, bir kadın henüz rahimdeyken, rahmi ilk oluşurken başlayan bir süreç olabilir.

Endometriozisin genetik, hormonal, immünolojik ve çevresel etkiler de dahil olmak üzere çeşitli faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklanması muhtemeldir. Dahası, bu teoriler hastalığın tüm vakalarını açıklamadığından, endometriozisin nedenlerini tam olarak anlamak için daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir.

Endometriozis risk faktörleri nelerdir?

Endometriozisin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, bir kadının bu duruma yakalanma olasılığını artırabilecek çeşitli risk faktörleri tespit edilmiştir. Bunlar şunları içerir:

·    Yaş: Endometriozis adet gören her kadını etkileyebilir, ancak en sık 30'lu ve 40'lı yaşlardaki kadınlarda teşhis edilir.

·    Aile Geçmişi: Endometriozisli yakın bir akrabası (anne veya kız kardeş gibi) olan kadınların bu hastalığa yakalanma olasılığı önemli ölçüde daha yüksektir, bu da olası bir genetik bileşeni düşündürmektedir.

·    Menstrüel Faktörler: Menstrüasyonla ilgili bazı faktörler endometriozis riskini artırabilir. Bunlar arasında daha kısa adet döngüleri (27 günden az), daha uzun dönemler (yedi günden fazla) ve daha yüksek miktarda adet akışı yer alır.

·    Hiç Doğum Yapmamış Olmak: Hiç çocuk sahibi olmamış kadınlarda endometriozis riski daha yüksek olabilir. Ancak çocuk sahibi olmuş kadınlarda da endometriozis ihtimali devam eder.

·    Sağlık Geçmişi: Bazı sağlık durumlarının daha yüksek endometriozis riski ile ilişkili olduğu görülmektedir. Örneğin, adet kanının vücuttan normal geçişini engelleyen tıbbi bir durumun olması endometriozise yol açabilir.

·    Üreme Yolu Anormallikleri: Üreme kanalında adet akışını engelleyen konjenital bir anomali (doğumda mevcut olan bir anormallik) ile doğan kadınlarda endometriozis riski daha yüksek olabilir.

Bu faktörler bir kadının riskini artırabilirken, endometriozis geliştireceğini garanti etmediklerini unutmamak önemlidir. Aynı şekilde, bu risk faktörlerine sahip olmayan bir kadında da bu durum gelişebilir. Her kadının riski genetik, hormonal, bağışıklık sistemi ve çevresel etkiler de dahil olmak üzere birçok faktörün karmaşık etkileşimine bağlıdır.

Endometriozis tedavi yöntemleri nelerdir?

Şu anda endometriozis için bir tedavi bulunmamakla birlikte, semptomlarını yönetmeye, ağrıyı azaltmaya ve yaşam kalitesini iyileştirmeye yardımcı olacak çeşitli tedaviler mevcuttur. Tedavi seçimi büyük ölçüde hastanın bireysel semptomlarına, bunların şiddetine ve hastanın hamile kalmak isteyip istemediğine bağlıdır. İşte ana tedavi seçeneklerinden bazıları:

·    Ağrı kesici ilaçlar: Nonsteroid anti-enflamatuar ilaçlar (NSAID'ler) gibi reçetesiz satılan ağrı kesiciler genellikle endometriozis ile ilişkili ağrıyı azaltmaya yardımcı olabilir. Bazı kadınlar için bunlar ağrıyı yönetmek için yeterlidir. Ancak bazı durumlarda daha güçlü ağrı kesici ilaçlar reçete edilebilir.

·    Hormon Tedavisi: Endometriozis hormona bağlı bir hastalıktır ve hormonal tedaviler genellikle semptomlarını azaltmaya yardımcı olabilir. Bu, hormonal kontraseptifleri (doğum kontrol hapları, bantlar ve vajinal halkalar), Gonadotropin salgılayan hormon (Gn-RH) agonistlerini ve antagonistlerini, Progestin tedavisini ve aromataz inhibitörlerini içerebilir. Bu tedaviler, yumurtlamayı azaltmak veya önlemek, adet döngüsünü bastırmak veya östrojen seviyelerini düşürmek için farklı şekillerde çalışır ve bunların tümü endometriozis semptomlarını azaltabilir.

·    Konservatif Cerrahi: Şiddetli semptomları olan veya hamile kalmaya çalışan kadınlar için ameliyat bir seçenek olabilir. Genellikle laparoskopik olarak yapılan bu tür ameliyatın amacı, üreme organlarına zarar vermeden endometriyal büyümeleri çıkarmak veya yok etmektir.

·    Ooferektomili veya Ooferektomisiz Histerektomi: Diğer tedavilerin işe yaramadığı ve kadının hamile kalmak istemediği ciddi endometriozis vakalarında histerektomi (rahmin alınması) veya ooferektomi (yumurtalıkların alınması) ile birlikte histerektomi önerilebilir. Bu, büyük bir ameliyat gerektirdiği ve kısırlığa neden olduğu ve her zaman tüm semptomları ortadan kaldırmadığı için son çare olarak kabul edilir.

·    Yardımcı Üreme Teknikleri (YÜT): Endometriozis doğurganlık sorunlarına yol açmışsa, in vitro fertilizasyon (IVF) gibi tedaviler kadının hamile kalmasına yardımcı olabilir.

·    Yaşam Tarzı Değişiklikleri ve Alternatif Tedaviler: Düzenli egzersiz, sağlıklı beslenme, stresin azaltılması ve akupunktur gibi diğer tamamlayıcı tedaviler bazı kadınlarda semptomların yönetilmesine yardımcı olabilir.

Tedavi etkinliğinin kişiden kişiye büyük ölçüde değişebileceğini ve bir kadın için iyi sonuç veren bir tedavinin başka bir kadın için aynı derecede işe yaramayabileceğini unutmamak önemlidir. Her kadının endometriozis deneyimi farklıdır ve tedavi bireysel ihtiyaçlarına göre düzenlenmelidir. Bir uzman doktorla düzenli olarak görüşmek, hastalığın izlenmesi ve tedavinin gerektiği gibi ayarlanması açısından çok önemlidir.

En Sık Sorulan Sorular

Endometriozis kısırlığa neden olur mu?

Evet, endometriozis bazı kadınlarda kısırlığa neden olabilir.

Endometriozis kimlerde görülür?

Her yaş grubunda görülebilen bir durumdur ama genellikle 30-40 yaş arası kadınlarda daha yaygındır.

Endometriozis ameliyatı nasıl yapılır?

Endometriozis ameliyatı genellikle laparoskopik yöntem kullanılarak yapılır, ve etkilenen dokuların çıkarılmasıyla gerçekleşir.

Endometriozis önlenebilir mi?

Endometriozisin kesin nedeni bilinmediği için, durumun tamamen önlenebilmesi mümkün olmayabilir.

Endometriozis ağrısı nasıl hafifletilir?

Ağrı kesiciler, sıcak kompres, hormon tedavileri ve doğru diyet, ağrının hafifletilmesine yardımcı olabilir.

Endometriozis rüptür (patlama) olabilir mi?

Endometriozis kistleri rüptüre olabilir, bu durum şiddetli ağrıya neden olabilir.

Endometriozis ilerler mi?

Evet, tedavi edilmezse endometriozis zaman içinde ilerleyebilir.

Endometriozis kansere neden olur mu?

Endometriozisin direkt olarak kansere neden olduğuna dair bir kanıt yoktur, ancak endometriozis olan kadınlar, özellikle yumurtalık kanseri olma riskinde bir miktar artış gösterebilir.

Ne zaman doktora görünmeliyim?

Endometriozis, özellikle semptomları çeşitli olabildiği ve genellikle diğer durumların semptomlarıyla örtüştüğü için, yaşanması zor bir durum olabilir. Endometriozisi etkili bir şekilde yönetmek için ne zaman tıbbi yardım alınması gerektiğini bilmek çok önemlidir. İşte bir sağlık uzmanına danışmayı düşünmeniz gereken bazı durumlar: 

·    Şiddetli Adet Krampları: Günlük aktivitelerinizi engelleyecek kadar şiddetli adet krampları yaşıyorsanız ve reçetesiz satılan ağrı kesicilerle rahatlamıyorsanız, bir doktora görünmeniz çok önemlidir. Adet dönemlerinde bir miktar rahatsızlık normal olsa da, aşırı ağrı normal değildir ve endometriozis veya başka bir tıbbi durumun belirtisi olabilir.

·    Kronik Pelvik Ağrı: Alt karın bölgenizde veya pelvisinizde adet döngünüzle bağlantılı olmayan inatçı ağrılarınız varsa, tıbbi yardım almalısınız.

·    Ağrılı Cinsel İlişki: Seks sırasında veya sonrasında ağrı endometriozisin yaygın bir belirtisidir. Cinsel ilişki sırasında sürekli olarak ağrı yaşıyorsanız, bir doktorla konuşmanız çok önemlidir.

·    Ağır Adet Kanaması: Adet kanamalarınız her saat bir veya daha fazla ped veya tamponu ıslatacak kadar ağırsa veya gece boyunca değiştirmeniz gerekiyorsa, bir doktora danışmalısınız.

·    Kısırlık: Hamile kalmakta zorluk çekiyorsanız ve yukarıda belirtilen diğer semptomlardan bazılarına sahipseniz, endometriozis olasılığını bir doktorla görüşmek iyi bir fikir olabilir.

·    Bağırsak ve İdrar Sorunları: Adet döngünüz sırasında ishal, kabızlık, şişkinlik veya ağrılı idrara çıkma gibi belirtiler yaşıyorsanız, bunlar endometriozis belirtileri olabileceğinden tıbbi yardım almanız çok önemlidir.

Hangi branşa görünmeliyim?

Belirti ve semptomlar özellikle kadın üreme sistemini etkilemektedir. Bu nedenle Kadın Hastalıkları ve Doğum (Jinekoloji), başvurabileceğiniz ana uzmanlık alanıdır. Bunun yanı sıra endometriozis diğer organları da etkileyebilir. Bu nedenle, kadın doğum uzmanınız sizi bir Gastroenterolog, Ürolog ya da bir Ağrı Yönetimi Uzmanına yönlendirebilir.

Endişe verici belirtileriniz varsa bir doktora başvurmanız önemlidir. Endometriozis, geniş bir semptom ve etki yelpazesine sahip karmaşık bir durumdur ve multidisipliner bir yaklaşım genellikle en etkili sonuçları verir. Bu nedenle, endometriozis yönetimi genellikle bir ekip çalışmasıdır ve birkaç uzmanın koordineli bakımını gerektirebilir. Bir başka yazımızda görüşmek üzere, sağlıcakla kalın!